واکسن بیماری کروناویروس 2019 هر یک از فناوری‌های واکسن متعددی است که هدف از آن تأمین ایمنی اکتسابی علیه بیماری کروناویروس 2019 (کووید?19) است. کارهایی که در گذشته به منظور تهیه? واکسن علیه بیماری‌های کروناویروسی نشانگان تنفسی حاد و نشانگان تنفسی خاورمیانه انجام شد دانش در مورد ساختار و عملکرد کروناویروس‌ها را پایه‌ریزی کرد، و به توسعه پلتفرم‌های فناورانه گوناگون برای واکسن کووید-19 در اوایل سال 2020 شتاب داد.^[1]

تا اکتبر 2020، بیش از 321 واکسن کاندید در سطح جهان در حال توسعه بوده‌اند که 2?5 برابر نسبت به آوریل بیشتر است.^[2] در نوامبر، 56 واکسن کاندید در حال پژوهش بالینی بودند: 41 واکسن در فاز آزمایش‌های 1–2 و 15 تا فاز 2-3.^[2][3][4][5] به هر روی، هیچ واکسن کاندیدی هنوز به‌طور کامل آزمایش‌های فاز 3 را پشت سر نگذرانده‌است. در نوامبر 2020، فایزر^[6] مدرنا^[7] دانشگاه آکسفورد (در همکاری با آسترازنکا),^[8][9] نتایج مثبتی از تحلیل‌های آزمایش‌های مقدماتی فاز 3 واکسن شان اعلام کردند.

سازمان جهانی بهداشت (WHO)، ائتلاف نوآوری‌های آمادگی همه‌گیری (CEPI) و بنیاد بیل و ملیندا گیتس (GF) برای این احتمال که واکسن‌های متعددی به منظور جلوگیری از از ادامه عفونت کووید-19 مورد نیاز خواهد بود متعهد پول و منابع سازمانی شده‌اند.^[10]

در فوریه سال 2020، سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد که انتظار نمی‌رود واکسنی علیه کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2)، ویروس ایجاد کننده این بیماری، در مدت کمتر از 18 ماه عرضه شود.^[11] نظر ائتلاف برای نوآوری‌های آمادگی اپیدمی (CEPI) که برای سرمایه‌گذاری سریع و توسعه کاندیداهای واکسن، یک صندوق 2 دلار آمریکا میلیارد دلاری در سراسر جهان سازماندهی می‌کند^[12] در ماه آوریل حاکی از آن بود که واکسنی تحت پروتکل‌های استفاده? اضطراری در کمتر از 12 ماه یا در اوایل سال 2021 ممکن است در دسترس باشد.^[13]

تا ماه مه، 120 نامزد واکسن در حال توسعه بودند،^[13][14] که پنج تا در فاز مطالعات ایمنی و کارایی در افراد انسانی I-II، و شش تا در فاز I آزمایش‌ها بودند.

واکسن مشترک بیونتک و فایزر

به گزارش ان دی تی وی، ساعاتی پس از اعلام خبر اثربخشی بالای واکسن کرونای شرکت فایزر و بیونتک وزرات بهداشت روسیه هم اعلام کرد واکسن اسپوتنیک-5 آنها نیز بیش از 90 درصد اثربخشی دارد.

همچنین شرکت فایزر پیش‌بینی کرده‌است که تا پایان سال 2021، 1?3 میلیارد دوز این واکسن را تولید کند.^[15]

در مارچ سال 2020، شرکت فایزر یک طرح 5 ماده‌ای را شروع کرد. در این طرح، فایزر از همه اعضای اکوسیستم نوآوری -از شرکت‌های بزرگ دارویی گرفته تا کوچک‌ترین شرکت‌های بیوتکنولوژی، سازمان‌های دولتی و حتی موسسات دانشگاهی- درخواست کرد تا با هم همکاری کرده تا بتوانند به مقابله با بحران کرونا بپردازند.

این 5 گام عبارتند از:

1. به اشتراک گذاری ابزار و دانش‌های شرکت فایزر
2. گردهم آوری متخصصین در شرکت فایزر
3. به‌کارگیری تخصص شرکت فایزر در مراحل تولید دارو
4. ارائه قابلیت‌های ساخت و تولید در شرکت فایزر
5. بهبود واکنش‌های سریع در آینده

در همین جهت، فایزر با همکاری BioNTech، پکارآزمایی بالینی برای یک واکسن بالقوه از نوع mRNA برای جلوگیری از شیوع کووید 19 را به سرانجام رساندند. این دو شرکت از سال 2018 همکاری خود را جهت تولید واکسن برای آنفولانزا آغاز کرده بودند. این دو با شیوع بیماری کرونا، تحقیقات خود را به سمت این بیماری pivot کردند.^[16][17]

 اولین تاییدیه

دولت انگلستان، اولین دولتی بود که واکسن کرونا شرکت فایزر و بایونتک را تأیید کرد.^[18]

پس از آن کانادا، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز این واکسن را نیز تأیید کرده و تزریق آن را شروع کردند.^[19][20][21]

 واکسن مشترک دانشگاه آکسفورد و شرکت استرازنکا

این واکسن از اصلاح‌شده ویروس کرونا ساخته شده‌است و دو نوبت به فاصله چهار هفته تزریق می‌شود. این واکسن ارزان‌تر از واکسن فایزر بوده و نگهداری آن آسان‌تر است؛ زیرا می‌توان آن را در دمای یخچال نگهداری کرد. اگرچه، اثربخشی کمتری نسبت به واکسن فایزر دارد: پژوهشگران سه درجه مصونیت را گزارش کردند: مصونیت کم در حد 62 درصد، مصونیت متوسط 70 درصد و مصونیت زیاد در حد 90 درصد.^[22] شرکت انستیتو سرم هند جهت فراهم‌کردن امکان خرید این واکسن برای کشورهایی با درآمد کم یا متوسط، تعداد یک میلیارد دز از این واکسن را با نام «کوویشیلد» در دست تولید دارد که بر پایه? فرمول واکسن آکسفورد-استرازنکا ساخته می‌شود.^[23][24] واکسن کوویشیلد ساخت هند یکی از گزینه‌های احتمالی ایران برای خریداری است.^[25]

 اولین تاییدیه

دولت انگستان اولین دولتی بود که این واکسن را برای استفاده عمومی تأیید کرد.^[26]

تولید واکسن کرونا در ایران

در ایران چندین گروه مختلف وابسته به وزارت دفاع و ستاد اجرایی فرمان امام مدعی فعالیت روی واکسن کرونا هستند. اولین واکسن ایرانی کرونا در نهم دی ماه 1399 وارد فاز انسانی شده و در مرحله اول 56 داوطلب این دارو را دریافت خواهند کرد. در روز اول کارآزمایی بالینی سه نفر این واکسن را دریافت کردند.^[27][28] به گفته علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، واکسن داخلی کرونا در فاز اولِ انسانی نتیجه‌بخش بوده است.^[29]

این واکسن که از نوع ویروس کرونای غیرفعال شده‌است، توسط شرکت «شفا فارمد» که از شرکت‌های تابعه? گروه دارویی برکت است، تولید شده‌است